Το 1995, στη διάσκεψη Υπουργών Εξωτερικών στη Βαρκελώνη των 15 τότε Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 12 Μεσογειακών Εταίρων, της Επιτροπής και 10 εταίρων στο Νότο, Μαρόκο, Αλγερία, Τυνησία, Αίγυπτος, Ιορδανία, Ισραήλ, Παλαιστινιακή Αρχή, Λίβανος και Συρία, υιοθετήθηκε η Διακήρυξη της Βαρκελώνης που εκτόξευσε τον συνεταιρισμό και τη Διαδικασία της Βαρκελώνης βασισμένο σε τρία κεφάλαια συνεργασίας:
Α. Πολιτικός διάλογος
Β Οικονομικές σχέσεις συμπεριλαμβανομένου του ελεύθερου εμπορίου και
Γ. Ένα πρωτοπόρο τρίτο κεφάλαιο στις ανθρώπινες κοινωνικές και πολιτιστικές σχέσεις.
Η Διαδικασία της Βαρκελώνης συνέτεινε στην υπογραφή συμφωνιών σύνδεσης με όλες σχεδόν τις χώρες στην περιοχή. Έκτοτε διασκέψεις Υπουργών Εξωτερικών και άλλων σε διάφορους τομείς ενίσχυσαν τη Διαδικασία της Βαρκελώνης και τη συνεργασία και συνεταιρισμό μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 25 τώρα, και των χωρών της Μεσογείου. Από το 1995 η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του οικονομικού προγράμματος “ΜΕDΑ” έχει παραχωρήσει μέχρι το 2005 οικονομική βοήθεια ΕΥΡΩ 20 δις (9 δις σε βοήθεια και 11 δις σε δάνεια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδυσεων).
Το Ευρωμεσογειακό Δύχτιο Ανρθωπίνων Δικαιωμάτων (EHRN) καθιερώθηκε τον Ιανουάριο του 1997 και συμπεριλαμβάνει 60 οργανώσεις Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε 20 και πλέον χώρες της περιοχής της Μεσογείου και έχει σαν στόχο την προώθηση γενικότερα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Αποτελεί μέρος της Διαδικασίας της Βαρκελώνης που στοχεύει στην δημιουργία μιας ζώνης ειρήνης, σταθερότητας και ευημερίας στη λεκάνη της Μεσογείου.
Στη Δήλωση της Βαρκελώνης έγινε δέσμευση συμμόρφωσης με τον καταστατικό χάρτη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και την Παγκόσμια Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Στις διμερείς συμφωνίες μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και πολλών κρατών της Μεσογείου συνεταίρων υπογραμμίζεται η σημασία σεβασμού των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Δημοκρατικών Αρχών σαν ουσιαστικό στοιχείο των Συμφωνιών Σύνδεσης.
Παρ’ όλες όμως τις μέχρι σήμερα προσπάθειες, προβλήματα στον τομέα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, εξακολουθούν ασφαλώς να υπάρχουν.
Ορισμένα από τα προβλήματα είναι χρόνια και άρρηκτα συνδεδεμένα με την πολιτική κατάσταση και πολιτικό καθεστώς που επικρατεί στην κάθε χώρα. Π.χ. στην Κροατία συνεχίζει η καταδίωξη των Σερβοκροατών. Στη Λιβύη παρ’ όλες τις προσπάθειες της επαναπροσέγγισης με δημοκρατίες δυτικού τύπου, εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρότατες αποκλίσεις από το δικαίωμα της δικαίας δίκης με τη λειτουργία Λαϊκών Δικαστηρίων. Επίσης αποκλίσεις από τα Ανθρώπινα Δικαιώματα παρατηρούνται σε σχέση με την εμμονή στην εκτέλεση θανατικών ποινών, και διεκδικούμενες θεραπείες για παραβιάσεις των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο παρελθόν που αφορούν πολιτικές συλλήψεις, εξαφανίσεις και θανάτους κατά τη διάρκεια κράτησης. Στη Δημοκρατία της Τυνησίας σοβαρές καταγγελίες και παραβιάσεις φαίνεται να υπάρχουν σε σχέση με το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης, τον έλεγχο του Τύπου, συνοπτικές διαδικασίες και παραβιάσεις της αρχής της δικαίας δίκης σε δίκες που σχετίζονται δήθεν με την τρομοκρατία. Η διεθνής αμνηστία καταγγέλλει κακομεταχειρίσεις κρατουμένων και βασανισμούς και τη μη αναγνώριση Οργανισμών Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Στο Μαρόκο και Δυτική Σαχάρα, παρόμοια προβλήματα διαπιστώνονται και στην Αίγυπτο, παρ’ όλες τις προσπάθειες εκδημοκρατικοποίησης των εκλογών, η κατάσταση δεν είναι καλύτερη. Στη Συρία και τον Ισραήλ τα προβλήματα εξακολουθούν να είναι άλυτα. Ιδιαίτερα στον Ισραήλ η κατάσταση παραμένει πολύ τεταμένη χωρίς καμιά ουσιαστική πρόοδο, παρά τις προσπάθειες του Κουαρτέτου. Στη γειτονική Τουρκία στο «χαρτί» φαίνεται να έχουν γίνει βελτιώσεις στην πράξη όμως τα προβλήματα συνεχίζουν και συνδέονται ασφαλώς με την όλη πολιτική κατάσταση στη χώρα.
Η Διαδικασία της Βαρκελώνης δεν πέτυχε να εξαλείψει τις παραβιάσεις των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να χρησιμοποιήσει την πολιτική «του καρότου και της μαγκούρας» με μεγαλύτερη συνέπεια και αποφασιστικότητα, διαφορετικά δισεκατομμύρια Ευρώ των Ευρωπαίων πολιτών, κινδυνεύουν αντί να φτάσουν τον απλό πολίτη, να βοηθήσουν στο τέλος τη διατήρηση ολοκληρωτικών καθεστώτων, ή καθεστώτων τα οποία φαινομενικά και μόνο θέλουν να παρουσιάζονται σαν «μεταλλαγμένα» και σεβόμενα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Συνεπώς είναι εισήγησή μας:
(α) Καμία βοήθεια δεν πρέπει να χορηγείται αν δεν καταδεικνύεται συγκεκριμένη πρόοδος στην κάθε χώρα και η χορήγηση της βοήθειας και συνέχισή της πρέπει να είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον σεβασμό των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Κλασικό παράδειγμα έχουμε σε ένα άλλο πλαίσιο: τη βοήθεια στους Τουρκοκυπρίους και την αναγκαιότητα να μην χρησιμοποιηθεί η βοήθεια αυτή για το «τσιμέντωμα» Ελληνοκυπριακών περιουσιών.
(β) Το μεγαλύτερο μέρος της βοήθειας πρέπει να πηγαίνει στις μη κυβερνητικές, γνήσιες οργανώσεις οι οποίες προωθούν και προασπίζονται τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Εδώ χρειάζεται μεγάλη προσοχή στη διαπίστωση της γνησιότητας των οργανώσεων αυτών.
(γ) Στο βαθμό που οι χώρες αυτές επιζητούν την πολιτική συνεργασία και υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης για διάφορα θέματα αυτή πρέπει να συσχετίζεται με την αναγκαιότητα σεβασμού των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και μέτρων προς αυτή την κατεύθυνση.
(δ) Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να μιλά με μια και ενιαία γλώσσα και να έχει στην προμετωπίδα της πολιτικής της την αναγκαιότητα σεβασμού των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
(ε) Η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να προωθήσει κατά το πρότυπο του μηχανισμού της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τη σύσταση και λειτουργία Μεσογειακού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο να στελεχώνεται από Δικαστές χωρών της Μεσογείου και το οποίο θα επιλαμβάνεται διακρατικών και ατομικών προσφυγών με αποτελεσματικά μέτρα και κυρώσεις για μη εφαρμογή μιας Μεσογειακής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Η Ένωση των 25 πρέπει επιτέλους στον τομέα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων να ξεπεράσει τη ρητορεία, να υιοθετήσει ενιαίο λόγο των θεσμικών οργάνων της και των 25 Κυβερνήσεων και να εφαρμόσει στην πράξη την πολιτική του «καρότου και της μαγκούρας». Χρέος όλων μας και ιδιαίτερα της Κυπριακής Κυβέρνησης είναι να βοηθήσουμε προς αυτή την κατεύθυνση γιατί τότε μπορούμε να ελπίζουμε για λύση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και στην Κύπρο.
Δρ. Χρίστος Κληρίδης
Αν. Κοινοβουλευτικός Εκπρόσωπος
Ευρωπαϊκού Κόμματος