Την ερχόμενη εβδομάδα θα παρουσιαστούν στη Λευκωσία οι επανεκδόσεις δύο κλασικών έργων του Νέαρχου Κ. Κληρίδη (1892-1969). Συγκεκριμένα, το Ίδρυμα Νέαρχου Κληρίδη προχώρησε στην επανέκδοση των βιβλίων «Χωριά και πολιτείες της Κύπρου» (1961) και «Μοναστήρια στην Κύπρο» (1952). Και τα δύο περιλαμβάνονται, κατά την προσωπική μας εκτίμηση, ανάμεσα στα πιο πολυδιαβασμένα βιβλία στην Κύπρο, στις δεκαετίες 1950 και 1960.
Ο Νέαρχος Κληρίδης γεννήθηκε στον Αγρό και ήταν αδελφός του δικηγόρου και πολιτευτή Ιωάννη Κληρίδη. Ανήκε στους δασκάλους που αποφοίτησαν από το Ιεροδιδασκαλείο της Λάρνακας και καταξιώθηκαν στην κυπριακή κοινωνία, παρά την αμφισβήτηση από τους «πιο προσοντούχους», αποφοίτους του Παγκύπριου Διδασκαλείου. Με πολυσχιδές εκπαιδευτικό και κοινωνικό έργο, μεγάλη προσφορά στη γενέτειρά του και στους συναδέλφους του, και πατέρας πέντε αγοριών, ο Νέαρχος Κληρίδης είναι ένας από τους πολυγραφότερους Κύπριους συγγραφείς. Σύμφωνα με το «Βιογραφικόν Λεξικόν Κυπρίων», του Αριστείδη Λ. Κουδουνάρη, εξέδωσε 49 σχολικά βιβλία και 27 αυτοτελή έργα, πέρα από μελέτες του στον τοπικό Τύπο, ενώ ήταν διευθυντής, με τον Κύπρο Χρυσάνθη, του περιοδικού «Η Χαρά των παιδιών» (1953-1959). Ήταν αναμφισβήτητα, αν επιτρέπεται ο συγκριτικός βαθμός, ο «λογιότερος των Κληρίδηδων»…
Το «Χωριά και πολιτείες της Κύπρου» γράφτηκε κυρίως για τα παιδιά των κυπριακών Δημοτικών Σχολείων. Ο συγγραφέας στον πρόλογό του γράφει (1961) ότι «η διδασκαλία της ιστορίας στα παιδιά πρέπει να ξεκινά από την ιστορία του χωριού τους, από τις ντόπιες παραδόσεις και τους θρύλους, ν' απλώνεται ύστερα στα γειτονικά χωριά κι από αυτά σ' όλη τη χώρα, κι ύστερα να εισάγονται τα παιδιά στην ιστορία του έθνους και της φυλής τους». Το βιβλίο περιλαμβάνει για κάθε χωριό της Κύπρου, σε αλφαβητική σειρά, την ετυμολογία της ονομασίας του, τον τοπικό άγιο, θρύλους και παραδόσεις που συνέλεξε ο συγγραφέας με επιτόπια έρευνα. Ένας σχολαστικός μελετητής ή μια κριτική έκδοση θα είχε πολλά να σχολιάσει για την επιστημονική ακρίβεια αρκετών σημείων ή συμπερασμάτων. Όμως, η μεγάλη σημασία του έργου είναι ότι διασώζει έναν θησαυρό πολύτιμων πληροφοριών για την τοπική ιστορία. Για παράδειγμα, σε μια σημείωση του βιβλίου του, ο συγγραφέας καταμέτρησε σε ποιους αγίους αφιέρωσαν οι Κύπριοι τους περισσότερους ναούς τους: 382 στην Παναγία, 315 στον Άγιο Γεώργιο, 93 στον Άγιο Ιωάννη, 79 στον Άγιο Νικόλαο, 70 στην Αγία Παρασκευή, 67 στους Αρχαγγέλους, 66 στον Άγιο Μάμα, κ.ο.κ. Παρακάτω, γράφει στο λήμμα Άγιος Γεώργιος: «Είναι γνωστά πέντε χωριά με το όνομα Άις Γεώρκης: Άις Γεώρκης του Σπαθαρικού, Άις Γεώρκης της Συλίκου, Άις Γεώρκης των Κελοκεδάρων, Άις Γεώρκης της Σολιάς, Άις Γεώρκης της Κερύνειας.» Και ένα απόσπασμα από το λήμμα για τη Λάπηθο, στην οποία αφιερώνει -δικαίως- πέντε σελίδες: «Ο επισκέπτης της νιώθει χαρά και ευχαρίστηση, κοιτάζοντας τα κάτασπρα σπιτάκια της Λαπήθου να σκαρφαλώνουν στην πλαγιά του βουνού, τριγυρισμένη από τις φυτείες και τα λεμονόδεντρα, τα κύματα που σπουν κατάλευκα στην ακρογιαλιά, τη γαλανή θάλασσα, και πέρα την σκιά της περήφανης Καραμανιάς. Τα γάργαρα νερά του κεφαλόβρυσου της Λαπήθου δροσίζουν τους απέραντους με λεμονόδεντρα κήπους και το άρωμα των ανθέων τους μεθοκοπά τον επισκέπτη την άνοιξη».
*Ο Π. Παπαπολυβίου είναι αναπλ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Πέτρος Παπαπολυβίου – 17.2.2017 – Ο Φιλελεύθερος
