Το ότι η υπόθεση είχε πολιτικοποιηθεί, ξεκαθάρισε όταν το Δικαστήριο ζήτησε πριν την έκδοση της προδικαστικής απόφασης 2 Σεπτεμβρίου 2004, τις απόψεις εμπλεκομένων επί του Σχεδίου Ανάν και τις επιπτώσεις του σε εκκρεμούσες προσφυγές. Ενώ το θέμαν ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Ξενίδη-Αρέστη και άλλες περίπου 1400 προσφυγές είναι η παραβίαση και η αποζημίωση για τη στέρηση του δικαιώματος ιδιοκτησίας, το Δικαστήριο ζητούσε να πληροφορηθεί για τις επιπτώσεις του Σχεδίου Ανάν!
Ένα μεγάλο μέρος της προδικαστικής απόφασης αφιερώνεται σε συζήτηση του Σχεδίου Ανάν με απόψεις που εξέθεσε η Κυπριακή Κυβέρνηση, η Τουρκική και η Αιτήτρια δια μέσου των εκπροσώπων τους. Η Τουρκική Κυβέρνηση στήριξε το Σχέδιο Ανάν στην επιχειρηματολογία της. Μεταξύ άλλων ισχυρίστηκε ότι το Σχέδιο Ανάν αντανακλά τη διαπίστωση ότι η Τουρκία δεν έχει δικαιοδοσία στην Βόρεια Κύπρο και συνεπώς δεν μπορεί να έχει ευθύνη. Διαζευκτικά η Τουρκική Κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι το Σχέδιο του Γενικού Γραμματέα συμπεριλάμβανε το απαύγασμα των απόψεων της Διεθνούς Κοινότητας για διευθέτηση του περιουσιακού, κάτι το οποίο το Δικαστήριο έπρεπε να λάβει υπόψη του στην απόφαση του επί της ουσίας.
Με λίγα λόγια η Τουρκία δέχθηκε την πολιτικοποίηση από το Δικαστήριο της υπόθεσης και ανταπέδωσε αφού την τροχιοδρόμησε. Μέρος της επιχειρηματολογίας της Αιτήτριας ήταν ότι η κοινή γνώμη των Ελληνοκυπρίων «δεν αντιτίθετο απαραίτητα στο Σχέδιο Ανάν συνολικά, αλλά στις λεπτομέρειές του», κάλεσε δε το Δικαστήριο να αποφύγει με την απόφαση του την ανατροπή της φιλοσοφίας του. Η Κυπριακή Κυβέρνηση προσπάθησε να εξηγήσει τους λόγους απόρριψης του σχεδίου Ανάν. Το αποτέλεσμα βεβαίως όλων αυτών ήταν να μετατραπεί μια καθαρά νομική υπόθεση παραβίασης της Ευρωπαϊκής Σύμβασης, σε πολιτική επιχειρηματολογία επί του Σχεδίου Ανάν με το Δικαστήριο να καταλήγει ότι «το Σχέδιο Ανάν θα συνιστούσε σημαντική εξέλιξη και «break through» στις διακοινοτικές διαπραγματεύσεις εάν ετίθετο σε εφαρμογή».
Σε σχέση με τον ψευδονόμο 43/2003 το Δικαστήριο έκρινε ότι ο «νόμος» αυτός δεν παρέχει αποτελεσματικό ή επαρκή μηχανισμό για αντιμετώπιση του αιτήματος για παραβίαση των ατομικών δικαιωμάτων της Αιτήτριας. Η Κυπριακή Δημοκρατία στην παρέμβασή της ισχυρίστηκε ότι ο ψευδονόμος είναι αντίθετος με το Διεθνές Δίκαιο και παράνομος μεταξύ άλλων. Το Δικαστήριο δεν δέχθηκε την επιχειρηματολογία ότι επειδή η «ΤΔΒΚ» δεν αναγνωρίζεται διεθνώς και είναι παράνομο καθεστώς δεν υπάρχει και/ή δεν νομοθετεί. Το Δικαστήριο άφησε τότε ανοιχτό το ενδεχόμενο να αναγνωρίσει την ύπαρξη τέτοιων νομοθετημάτων και την υποχρέωση των Ελληνοκυπρίων να τα σεβαστούν.
Το Δικαστήριο εξέτασε λεπτομερώς τον ψευδονόμο και κατέληξε ότι «οι όροι της αποζημίωσης δεν επιτρέπουν για τη δυνατότητα επαναφοράς της περιουσίας που κατακρατείται». Το Δικαστήριο κατά τη γνώμη μου άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο μερικής επιστροφής και αποζημίωσης.
Παράλληλα η απόφαση αποτέλεσε συνταγή για να επανέλθει η «ΤΔΒΚ» με τον νέο ψευδονόμο προ ολίγων ημερών Δεκέμβριο 2005, ο οποίος επιχειρεί να ακολουθήσει τις «οδηγίες» του Δικαστηρίου.
Στο μυαλό του Δικαστηρίου με τη διατύπωση στη σελ. 44 της απόφασης, ότι «οι όροι της αποζημίωσης δεν επιτρέπουν για τη δυνατότητα επαναφοράς της περιουσίας που κατακρατείται» φαίνεται να επικράτησε η άποψη ότι σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να υπάρξει επαναφορά αλλά δεν αποκλείεται σε άλλες η πλήρη αποζημίωση και ότι το θέμα είναι θέμα άσκησης διακριτικής εξουσίας.
Ήταν ξεκάθαρο λοιπόν από πέρσι ότι το θέμα οδηγείτο σε νέα «Πύρρειο Νίκη». Έκτοτε όλες οι υποθέσεις παρέμειναν στάσιμες, περαιτέρω ένδειξη της πολιτικοποίησης του όλου θέματος που πέτυχε δυστυχώς κατά τη γνώμη μου η «Τουρκική Διπλωματία». Λίγες μέρες πριν την έκδοση της απόφασης επί της ουσίας πλέον στην υπόθεση Ξενίδης-Αρέστη στις 22 Δεκεμβρίου, δημοσιεύθηκε και ο νέος «ψευδονόμος» μετά που εγκρίθηκε στη ψευδοβουλή, γνωστός σαν ο «Νόμος για την Επιστροφή, Ανταλλαγή και Αποζημίωση Περιουσιών»!!
Το Δικαστήριο στην απόφαση του, μετά τη διαπίστωση της παραβίασης του δικαιώματος περιουσίας, Άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου, και παραβίασης του δικαιώματος κατοικίας, Άρθρο 8, στην παράγραφο 40 καταλήγει ότι η Τουρκία πρέπει να εισάξει θεραπεία η οποία να εξασφαλίζει γνήσια, αποτελεσματική νομική αποκατάσταση για τις παραβιάσεις της σύμβασης εντός τριών μηνών και εντός τριών επόμενων μηνών η αποκατάσταση να ικανοποιηθεί.» Σαν αποτέλεσμα, το Δικαστήριο δεν επεδίκασε αποζημιώσεις, αλλά επεφύλαξε την απόφαση του επί του θέματος αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο συμβιβασμού και διαζευκτικά να εξετάσει το θέμα κάτω από το φως ατομικών ή γενικών μέτρων, που η Τουρκία εντέλλεται με την απόφαση να λάβει.
Στο διατακτικό μέρος της απόφασης το Δικαστήριο ξεκαθαρίζζει ότι δεν εξετάζει τα θέματα δυσμενούς διάκρισης σε βάρος Ελληνοκυπρίων κάτι το οποίο παρεμπιπτόντως είχε κάνει σε άλλες υποθέσεις, και εντέλλει την Τουρκία να εισάξει θεραπεία που θα εξασφαλίζει την αποτελεσματική προστασία των δικαιωμάτων της Αιτήτριας και άλλων Αιτητών στις πιο πάνω προθεσμίες.
Δεν χρειάζεται μεγάλη «γνώση» για να καταλάβει κανείς ότι ούτε καν «Πύρρειος Νίκη» μπορεί να χαρακτηριστεί η απόφαση αυτή. Εκτός της αναβολής εξέτασης των 1400 και πλέον υποθέσεων, ορισμένες εκ των οποίων είχαν κριθεί αποδεκτές και σε άλλες, παρέμεινε το θέμα καθορισμού αποζημιώσεων, είναι ξεκάθαρο ότι το Δικαστήριο δεν θα δέχεται εξέταση νέων υποθέσεων και πολύ πιθανόν αυτό να διευκρινιστεί με την καταχώρηση νέων προσφυγών. Αυτό συνιστά σοβαρό πλήγμα, η δε αναβολή θα αξιοποιηθεί πολιτικά στο μέγιστο από την Τουρκική προπαγάνδα. Η Τουρκία θα παραπέμπει στο ψευδονόμο, ο οποίος θα αποτελέσει εκ νέου αντικείμενο συζήτησης ενώπιον του Δικαστηρίου, πλήρης αναβάθμιση της «ΤΔΒΚ». Στο μεταξύ, η Τουρκία, θα επικαλείται την απόφαση αυτή για μη συμμόρφωση και στην 4η Διακρατική και θα βοηθηθεί η επιχειρηματολογία της για πλήρη αποσύνδεση του Κυπριακού από την ενταξιακή της πορεία. Η προπαγάνδα για τη διασφάλιση των «περιουσιακών δικαιωμάτων» παράνομων επενδυτών στα κατεχόμενα, θα εντατικοποιηθεί αλλά κατά τη γνώμη μου, ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι πτυχές του Σχεδίου Ανάν όσον αφορά το περιουσιακό για μακροπρόθεσμες αποζημιώσεις έναντι της δήμευσης και μερικής επιστροφής να νομιμοποιηθούν μέσα από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Η Claire Palley στο πρόσφατο βιβλίο της 2005 An international relations debacle στη σελ. 77, υποσημείωση 23 αναφέρεται στη συζήτηση που ο κύριος Φίρτερ, Αρχιτέκτων Συνταγματολόγος, προφανώς φοιτητής του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Wildhaber είχε μαζί της στην οποία παρεδέχθη ότι συζήτησε το θέμα στο Στρασβούργο με τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και ότι είχε λάβει την ένδειξη ότι η υπόθεση Λοιζΐδου δεν ήταν δεσμευτική στο νέο Δικαστήριο και μπορούσε να μην ακολουθηθεί. Επαφές του Τούρκου μόνιμου αντιπροσώπου στο Στρασβούργο με μέλη του Δικαστηρίου είδαν επίσης το φως της δημοσιότητας και απετέλεσαν και αντικείμενο αιτημάτων χωρίς επιτυχία, εξαίρεσης δικαστών από τη σύνθεση του Δικαστηρίου. Ένα από τα επιχειρήματα όλων εκείνων που αντιτίθενται στο Σχέδιο Ανάν, όπως και του υπογράφοντος στο παρόν άρθρο, ήταν και παραμένει ότι μαζικές δημεύσεις/απαλλοτριώσεις στη βάση της εθνικής καταγωγής για διευθέτηση του περιουσιακού έτσι που να διασφαλίζεται η διζωνικότητα και στο περιουσιακό, δηλαδή η πλειοψηφία ιδιοκτησιακού καθεστώτος στο Βορρά σε τουρκοκυπριακά χέρια, δεν είναι συμβατή με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Στο βαθμό που η απόφαση Ξενίδης-Αρέστη παραπέμπει εμμέσως πλην σαφώς στον νέο ψευδονόμο, που είτε προνοεί κάτι τέτοιο είτε θα γίνει τούτο σε μελλοντικές τροποποιήσεις, υποχρεώνει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων να αποφασίσει τη συμβατότητα της μαζικής δήμευσης έναντι αποζημίωσης με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Μια τυχόν τέτοια θετική απόφαση θα επαναφέρει πλέον το Σχέδιο Ανάν στο τραπέζι και θα αφαιρέσει από το οπλοστάσιο επιχειρηματολογίας Ελληνοκυπρίων το ισχυρότερο ίσως μέχρι τώρα όπλο στον αγώνα κατά της ρύθμισης του περιουσιακού στη βάση του Σχεδίου Ανάν. Είναι γι’ αυτό που ναι, ανησυχούμε, έντονα για την τελευταία αυτή απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και θα πρέπει να λάβουμε συνολική η πολιτική ηγεσία και ο πρόεδρος αποτελεσματικά μέτρα για επανόρθωση της διολίσθησης, Θριαμβολογία για το αποτέλεσμα μόνο σε αφελείς μπορεί να απευθύνεται. Παράλληλα η μοιρολατρία δεν έχει.
Δρ. Χρίστος Κληρίδης
Αν. Κοινοβουλευτικός Εκπρόσωπος
Ευρωπαϊκού Κόμματος
29 Δεκεμβρίου 2005