Το ‘Αρθρο 45 (3) του Κυπριακού Συντάγματος προνοεί ότι μετά από άδεια του Προέδρου του Ανωτάτου Δικαστηρίου υπάρχει η δυνατότητα δίωξης του Προέδρου για οιονδήποτε αδίκημα ατιμωτικό ή ηθικής αισχρότητας. Γίνεται η διάκριση μεταξύ ατιμωτικού αδικήματος, δηλαδή αδικήματος που προσβάλλει την τιμιότητα και του αδικήματος ηθικής αισχρότητας. Η αγγλική ορολογία του ιδίου άρθρου είναι «offence involving dishonesty or moral turpitude». Συνεπώς ο όρος «ηθική αισχρότητα» είναι κάτι διαφορετικό από τα εγκλήματα που σχετίζονται με εγκλήματα που αφορούν την προστασία της τιμιότητας, όπως απάτες, κλοπές, ψευδείς παραστάσεις κλπ. Αυτά τα αδικήματα δυνατόν να συμπεριλαμβάνονται όμως, και στα αδικήματα του όρου «ηθικής αισχρότητας». Την άποψη αυτή συμμερίζεται και ο πρώην Γενικός Εισαγγελέας στην μελέτη του «Δικηγορική Δεοντολογία εν Κύπρω Β’ ‘Εκδοσις, σελίδα 13.
Ο όρος «moral turpitude» δεν εφευρέθηκε από τους συντάκτες του κυπριακού Συντάγματος, αλλά είναι ορολογία η οποία υφίστατο. Στον Black”s Law Dictionary 7th Edition η ερμηνεία που δίδεται είναι «συμπεριφορά η οποία είναι αντίθετη προς την δικαιοσύνη, την τιμή, ή την ηθική». Δεν υπάρχει ερμηνεία του συγκεκριμένου άρθρου από οιανδήποτε απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου και πρώτη φορά δυνατόν να εγερθεί τέτοιο θέμα. Όμως εκείνο το οποίο είναι σίγουρο και δεν μπορεί να αμφισβητηθεί είναι ότι ο όρος «ηθική αισχρότητα» δεν περιορίζεται σε αδικήματα κατά των ηθών. Δυνατόν να δημιουργηθεί η σύγχυση στο μυαλό καλόπιστου μη εξειδικευμένου αναγνώστη με την χρήση της φράσης «ηθική» ότι το αδίκημα αναφέρεται σε θέματα που έχουν σχέση με τα ήθη, όπως π.χ. τα σεξουαλικά αδικήματα. Όπως αναφέρει και ο πρώην Γενικός Εισαγγελέας κ. Τορναρίτης, βλέπε ανωτέρω τούτο δεν είναι ορθό.
Υπάρχει εκτενής νομολογία στην Αμερική στο πεδίο παραχώρησης αδειών σε αλλοδαπούς ή για την απέλαση τους στις περιπτώσεις όπου θεωρείται ότι έχουν διαπράξει αδίκημα ενέχον «ηθική αισχρότητα». Στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει μάλιστα ετοιμασθεί κατάλογος των αδικημάτων για σκοπούς εφαρμογής της νομοθεσίας ο οποίος χρησιμοποιείται και στον οποίο συμπεριλαμβάνεται ρητά η ανθρωποκτονία σαν αδίκημα ενέχον «ηθική αισχρότητα». Στην υπόθεση Αμερικανικού Εφετείου People v. Chavez (2000) υποδεικνύεται ότι το Ανώτατο Δικαστήριο της Καλιφόρνιας έχει υποδιαιρέσει τα αδικήματα ηθικής αισχρότητας σε δυο κατηγορίες. Στην πρώτη συμπεριλαμβάνονται αδικήματα απάτης όπως ψευδορκία, απάτη γενικότερα κλπ και στη δεύτερη κατηγορία συμπεριλαμβάνονται αδικήματα τα οποία υποδεικνύουν μια γενική ετοιμότητα πρόκλησης κακού. Στην τελευταία κατηγορία είναι πράξεις οι οποίες συμπεριλαμβάνουν το στοιχείο της χυδαιότητας, της προστυχιάς και της χαμηλότητας (baseness), αλλά και της παράβασης των καθηκόντων προς τους συμπολίτες του ενόχου ή στην κοινωνία γενικότερα. Άλλοι συγγραφείς συμπεριλαμβάνουν την ανθρωποκτονία στα αδικήματα «ηθικής αισχρότητας». Kάνουν διάκριση της αμέλειας ανάλογα με τον βαθμό της αμέλειας. Στην Κύπρο βεβαίως υπάρχει διαβάθμιση της αμέλειας σε σχέση με την ανθρωποκτονία μεταξύ υπαίτιας και αναίτιας αμέλειας, αλλά σε κάθε περίπτωση ο βαθμός της αμέλειας είναι αρκετά ψηλός και έχει σαν αποτέλεσμα τον θάνατο για να τιμωρείται ποινικά με αυστηρές ποινές.
Σε διαδικασία απέλασης στην υπόθεση Franklin 1994, αποφασίστηκε από αρμόδιαν Επιτροπή στο Μισούρι των Ηνωμένων Πολιτειών ότι όπου ο κατηγορούμενος είχε βρεθεί ένοχος για ανθρωποκτονία (involuntary manslaughter) δηλαδή δεν είχε την πρόθεση πρόκλησης θανάτου, αλλά επέδειξε συνειδητή αδιαφορία για ουσιαστικό και αδικαιολόγητο κίνδυνο και όπου η αδιαφορία συνιστούσε μεγίστη απόκλιση από το επίπεδο φροντίδας ενός λογικού ατόμου το αδίκημα ενέπιπτε στην κατηγορία της «ηθικής αισχρότητας». Η σχετική πρόνοια του Κυπριακού Συντάγματος βεβαίως θα ερμηνευθεί μέσα στο πλαίσιο του Συντάγματος, αλλά η νομολογία είναι βοηθητική βεβαίως για να γίνει κατανοητή η χρήση της ορολογίας «ηθική αισχρότης».
Σίγουρα δεν ήταν η πρόθεση του συνταγματικού νομοθέτη με ψύλλου πήδημα να κωλύεται ο Πρόεδρος στην εκτέλεση των καθηκόντων του με αιτήσεις για άρση της ασυλίας του και συνεπώς τούτο μπορεί να είναι επιτρεπτό μόνο σε πολύ σοβαρές υποθέσεις, οι οποίες αναφέρονται ρητά στο ‘Αρθρο 45(3) και που ενέχουν το στοιχείο της ατιμίας (dishonesty) ή της «ηθικής αισχρότητας» δηλαδή είναι τέτοιας φύσης που η συμπεριφορά δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από την κοινωνία, λόγω της σοβαρότητας και των επιπτώσεων της. Κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι στις περιπτώσεις φόνου εκ προμελέτης το αδίκημα ενέχει «ηθική αισχρότητα» π.χ.
Είναι η γνώμη μου ότι όπου υπάρχει σοβαρή παραβίαση των κανόνων συμπεριφοράς και η οποία παραβίαση συνιστά την ανθρωποκτονία ή και την πρόκληση θανάτου κατά παράβαση των ‘Αρθρων 205 και 210 του Ποινικού Κώδικα αυτή συνιστά αδίκημα «ηθικής αισχρότητας» για σκοπούς του ‘Αρθρου 45(3) του Συντάγματος.
Θα ήταν αδιανόητο ο κατέχων το ανώτατο αξίωμα κατά το Σύνταγμα της Δημοκρατίας να έχει ασυλία για τόσο σοβαρά αδικήματα, η διάπραξη των οποίων κλονίζει ουσιαστικά την εμπιστοσύνη της κοινωνίας στον πρόσωπο του κατόχου της θέσης αυτής. Είναι μέσα σε αυτό το πνεύμα που, κατά την γνώμη μου, θα πρέπει να ερμηνευθεί η πρόνοια του ‘Αρθρου 45(3) του Συντάγματος και όχι μέσα στα στενά πλαίσια των αδικημάτων κατά των ηθών. Οποιαδήποτε άλλη ερμηνεία θα εσήμαινε ότι ακόμα και ο εκ προμελέτης φόνος, όταν υπάρχει, δεν θα συνιστούσε έγκλημα «ηθικής αισχρότητας» κάτι το οποίο ασφαλώς θα ήταν αδιανόητο.
Ο μόνος αρμόδιος για να αποφανθεί βεβαίως επί του θέματος δυνάμει του ‘Αρθρου 45(3) του Συντάγματος είναι ο Πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου, αφού ακολουθηθεί η διαδικασία που προνοείται στο ΄Αρθρο 45(3) του Συντάγματος.
Έχω επίσης την γνώμη ότι ακόμα και εάν οι νομικοί διαφωνούν μεταξύ τους, ακόμα και εάν ο Γενικός και Βοηθός Γενικός Εισαγγελέας έχουν διαφορετική άποψη, εφόσον δεν είναι οι τελικοί κριτές του θέματος, για ένα τόσο σοβαρό θέμα και για να αρθεί έστω και η παραμικρή αμφιβολία το θέμα θα πρέπει να παραπεμφθεί στο Ανώτατο Δικαστήριο , στον Πρόεδρο αυτού για να αποφανθεί τελεσίδικα. Πολύ περισσότερο εφόσον μετά την λήξη της θητείας του Πρόεδρου δεν τίθεται θέμα ποινικής δίωξης, εφόσον σύμφωνα με το ‘Αρθρο 45(5) ο Πρόεδρος έχει μόνιμη ασυλία δια όλα τα αδικήματα που τυχόν να διαπράχθηκαν κατά την διάρκεια και εν τη εκτελέσει του λειτουργήματος του.
Μόνο η δικαστική εξουσία μπορεί να επιλύσει τελεσίδικα το θέμα αυτό.
Δρ. Χρίστος Κληρίδης
Δικηγόρος
7.10.11