Το δικηγορικό γραφείο Φοίβος, Χρίστος Κληρίδης & Συνεργάτες Δ.Ε.Π.Ε εκπροσώπησε ο δικηγόρος Αλέξανδρος Κληρίδης στο Συνέδριο με θέμα  'Σεξουαλικά Αδικήματα - Ποινή? Σωφρονισμός? Θεραπεία?", το οποίο πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 21 Ιανουαρίου, στη Λευκωσία. Το Συνέδριο διοργάνωσε το Κωνστάντειον Κέντρο Εγκληματολογίας Κύπρου με ομιλητές από την Κύπρο και το εξωτερικό.

Εξαιρετικά σημαντική ήταν η παρουσία της Lynn Saunders (Κυβερνήτης Βρετανικών Φυλακών) η οποία παρουσίασε τους τρόπους που αντιμετωπίζει η Βρετανία άτομα που έχουν καταδικαστεί για αδικήματα σεξουαλικής φύσης και την ίδια ώρα πως προνοούν οι φυλακές στην Βρετανία για την ένταξη αυτών των ατόμων στις φυλακές και τον ρόλο τους ως σωφρονιστικά ιδρύματα.

Πληθώρα τρόπων αντιμετώπισης και ψυχολογικής/ιατρικής θεραπείας προσφέρεται εντός των βρετανικών φυλάκων για άτομα τα οποία εξετάστηκαν από ειδικούς και κρίθηκαν ότι όντως πάσχουν από κάποιου είδους ασθένεια η οποία δεν τους επιτρέπει να συμπεριφέρονται φυσιολογικά στην κοινωνία, η οποία τους έχει καταδικάσει ως παιδεραστές ή άλλα παρόμοιας φύσης σεξουαλικά αδικήματα. Παρατηρείται μια τεράστια διαφορά αντιμετώπισης αυτών των ανθρώπων σε σχέση με το τι ήμαστε συνηθισμένοι στην Κύπρο.

Στην Βρετανία έχουν γίνει τεράστιες μελέτες και έρευνες που στοχεύουν κατά κύριο λόγο στην πρόληψη και σε μεταγενέστερο στάδιο στην θεραπεία αντί να επικεντρώνονται απλά στην καταδίκη.

Ο ίδιος ο Matthew Kidd (British High Commissioner) συνομιλητής στο Συνέδριο, ανέφερε ξεκάθαρα ότι το συγκεκριμένο πρόβλημα δεν θα μπορέσει πότε να διορθωθεί με συλλήψεις λόγω του μεγέθους που έχει πλέον πάρει εννοώντας ότι η ποινική δίωξη δεν είναι η λύση. Περαιτέρω δήλωσε ότι τα Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και όλες οι χώρες/κυβερνήσεις καλά θα κάνουν να θεωρήσουν το πρόβλημα αυτό ως επιδημία και να το εντάξουν μέσα στο public health section για πρόληψη και αποτροπή παρά να στοχεύουν στην ποινική δίωξη και καταδίκη ή την εφαρμογή αυστηρότερων μέτρων και/ή ποινών.

Αυτό που θα είχε ενδιαφέρον θα μπορούσε να πει κανείς, θα ήταν ενδεχομένως η παρουσία στο Συνέδριο μελών του Δικαστικού Σώματος και Δικηγόρων Υπεράσπισης σε σχετικές υποθέσεις. Άτομα δηλαδή που βλέπουν καθημερινά τις διαδικασίες που ακολουθούνται, τα αποτελέσματα  ερευνών, πως αυτές εξελίσσονται δικαστικά και τι χειρισμό τυγχάνουν από όλους του εμπλεκόμενους. Ισχύει άραγε ότι περιστατική μαρτυρία επενεργεί τις πλείστες φορές ως ενισχυτική εναντίον των κατηγορουμένων και είναι αυτό αποτέλεσμα λανθασμένης ενημέρωσης, εκπαίδευσης και κατά συνέπεια νοοτροπίας και αντιμετώπισης;

Παρόλα αυτά, ο Υπουργός Δικαιοσύνης στον χαιρετισμό του ανέφερε ότι τα Δικαστήρια στην Κύπρο ακόμα δεν εφαρμόζουν στο έπακρον τις αυστηρές ποινές που προνοεί ο Νόμος, τοποθέτηση που κατά την άποψη μου είναι λανθασμένη με βάση όλα όσα παρουσιάστηκαν στο Συνέδριο. Οι ομιλητές επανέλαβαν μέσω παραδειγμάτων ότι η λύση δεν είναι στην αυστηρότερη εφαρμογή αλλά στην καλύτερη πρόληψη και μεταγενέστερη αντιμετώπιση. Λόγω της λανθασμένης αντιμετώπισης και ενημέρωσης που υπάρχει γενικώς στην Κύπρο και το στίγμα που φέρουν άτομα που κατηγορούνται για αδικήματα όπως παιδεραστία, σεξουαλική παρενόχληση ανηλίκων κ.ο.κ, επηρεάζουν αρνητικά το Δικαστικό  έργο εις βάρος του κατηγορούμενου. Ελλοχεύει ο κίνδυνος πρόωρων ευρημάτων τα οποία ίσως υπό άλλες συνθήκες να εξετάζονταν διαφορετικά.

Αξίζει να σημειωθεί, όπως ανέφερε η Lynn Saunders, υπάρχουν διάφορες κατηγορίες ατόμων που έχουν καταδικαστεί σε παιδεραστία αλλά δεν σημαίνει ότι όλοι τους έχουν την ψυχιατρική διαταραχή. Υπάρχουν άτομα για παράδειγμα, που πάσχουν από παραπλήσιες ασθένειες όπου είναι γενικά εθισμένοι στην σεξουαλική πράξη ή άτομα τα οποία έχουν μειωμένη διανοητική αντίληψη όπου συναναστρέφονται μόνο με ανήλικα λόγω του προβλήματος τους και κατά συνέπεια εκφράζουν την σεξουαλικότητα τους με λανθασμένο τρόπο κ.ο.κ Συνεπώς τα χαρακτηριστικά της κάθε περίπτωσης, παρά τον κοινό παρονομαστή του αδικήματος, πρέπει να ληφθούν υπόψη. Αλλαγή νοοτροπίας μετά από σωστή ενημέρωση θα μπορέσει να επιφέρει και ορθότερα αποτελέσματα πρόληψης, θεραπείας αλλά και αντιμετώπισης κατά την ποινική δίωξη και μετέπειτα κατά την πιθανή καταδίκη και έκτιση της ποινής στην φυλακή.

Στατιστικά, εξαιρετικά ανησυχητικό είναι ότι το 60% των παραπόνων για σεξουαλική παρενόχληση ανηλίκων έρχεται από τον κλειστό οικογενειακό κύκλο, το 30% από κοντινά άτομα τους οικογενειακού κύκλου και μόνο το 10% από ξένα άτομα.

Λαμβάνοντας υπόψη τα εν λόγω ποσοστά, η Βρετανία προχώρησε στην εφαρμογή προγραμμάτων και ομάδων που εξετάζουν παράπονα χρησιμοποιώντας ψευδώνυμα για τους παραπονούμενους σε αρχικό στάδιο και ερευνούν κατά πόσο υπάρχει εκ πρώτης όψεως υπόθεση η οποία θα πρέπει να παραπεμφθεί στις διωκτικές αρχές για  ποινική δίωξη. Επίσης υπάρχουν προγράμματα για άτομα τα οποία νιώθουν ότι ίσως να έχουν προβεί ή θα προβούν σε τέτοιου είδους παραβατική συμπεριφορά και μπορούν να εκφράσουν τις ανησυχίες τους και να λάβουν βοήθεια ξανά με πλήρη εχεμύθεια και εμπιστευτικότητα σε μια προσπάθεια προτροπής σεξουαλικών αδικημάτων. Όλα αυτά βοηθούν αφενός σε μεγάλο βαθμό στην πρόληψη και αφετέρου έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας.

Πνοή εμπιστοσύνης και θετικής εξέλιξης των δικών μας Κεντρικών Φυλακών έδωσε με τον χαιρετισμό της η κυρία Άννα Αριστοτέλους (Διευθύντρια Φυλακών) αν και μπροστά στο έργο της Βρετανίας έχουμε πολλά να μάθουμε και να εφαρμόσουμε σε όλα τα μέτωπα όπως φάνηκε από τα όσα αναφέρθηκαν στο Συνέδριο. Σήμερα στις Κεντρικές Φυλακές υπάρχουν γύρω στα 60 άτομα τα οποία έχουν καταδικασθεί σε φυλάκιση για σχετικού τύπου αδικήματα ενώ στην Βρετανία υπάρχουν άνω των 800.

Δυστυχώς μέχρι στιγμής στην Κύπρο, η οποία είναι μια μικρή και κλειστή κοινωνία, δεν υπάρχουν παρόμοια προγράμματα για πρόληψη  και θεραπεία των παραβατών. Περαιτέρω επικρατεί σε μεγάλο βαθμό η νοοτροπία του κόσμου που θέλει τέτοιου είδους παραβάτες να «καταστραφούν» στην φυλακή και εύχονται να τους τύχουν τα χειρότερα θεωρώντας ότι μια ποινή φυλάκισης θα πετύχει αυτή τους την ευχή και θα προσφέρει ικανοποίηση ότι έχει απονεμηθεί η δικαιοσύνη. Αυτή η νοοτροπία φαίνεται να είναι κατά την δική μου άποψη η αρχή του προβλήματος. Σωστή εκπαίδευση των αρμοδίων και κατά συνέπεια σωστή ενημέρωση προς το κοινό είναι το κλειδί για την προώθηση σωστών προστατευτικών διαδικασιών και προληπτικών προγραμμάτων  που θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση και μείωση του προβλήματος.  

Επιπρόσθετα των πιο πάνω κάτι που δεν συζητήθηκε καθόλου λόγω της απουσίας Δικαστών και Δικηγόρων από το πάνελ είναι το ποιος είναι ο ρόλος και οι δυνατότητες ενός Δικαστηρίου αναφορικά με όλα τα πιο πάνω.

Τις πλείστες φορές των περιπτώσεων σε αυτά τα αδικήματα, υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια τα οποία οι γονείς, οι φίλοι και άτομα κοντινά έχουν αναγνωρίσει αλλά δεν έχουν τα μέσα να ενεργήσουν αποτρεπτικά είτε ελλείψει γνώσεων είτε ελλείψει σωστών διαδικασιών. Τα Δικαστήρια μέχρι σήμερα δεν είναι σε θέση να εκδίδουν περιοριστικά μετρά (restraining orders)  εναντίον υπόπτων ατόμων κατόπιν μαρτυρίας προσώπου αν και εφόσον ο εν λόγω ύποπτος δεν έχει προβεί σε αυτό κάθε αυτό αδίκημα αλλά τότε είναι αργά και για τον θύτη και για το θύμα. 

Αλέξανδρος Κληρίδης
Δικηγόρος

Ιανουάριος 2017